فرهنگ ایرانیان مهاجر در آسیای مرکزی در نیمة دوم قرن نوزده

در اواسط قرن هجده میلادی، آسیای مرکزی به هجوم نادر افشار دچار شد. نادرشاه در محاربه‌های قفقاز، افغانستان و هندوستان ظفر یافت و در سال 1740م از راه بلخ و چارجوی وارد ماوراءالنهر شد. بعد از این واقعة تاریخی و درنتیجۀ فعالیت معنوی ایرانیان مهاجر در آسیای مرکزی اصطلاح «ایرانیان مهاجر» به‌وجود آمده است. فرهنگ ایرانیان مهاجر یکی از قسم‌های ترکیبی فرهنگ ملی این سرزمین است و این وادار می‌نماید که از دیدگاه فرهنگ‌شناسی مورد تحقیق و بررسی علمی قرار گیرد. در قرن نوزدهم و کمی قبل از آن، درنتیجة پاره‌ای جنگ‌ها و وجود روابط تجاری برخی از ایرانی‌ها به تمایل خویش به آسیای مرکزی عزیمت کردند و درپی آن در شهرهای بخارا و خیوه طبقة ایرانیان مهاجر شکل گرفت. ایرانیان ضمن پذیرش بعضی خصوصیت‌های فرهنگ جامعة میزبان، برخی وجوه فرهنگ معاشرت ایرانی مثل باادبی، رعایت شرط و آداب معاشرت و ظاهر آراسته، شیوه‌های سلام و تشکر ایرانی، بخشش و... را در آسیای مرکزی رواج دادند. در سال 1890م، در عشق‌‌آباد ایرانیان حسینیه ساختند و در آنجا مراسم دینی خود را برگزار می‌کردند. محله‌هایی که ایرانیان در آنجا زندگی می‌کردند، «ایران‌محله» نامیده می‌شد که هر سال در این محله مراسم عزاداری در ایام محرم برگزار می‌گردید. به این ترتیب، فرهنگ عاشورا در آسیای میانه‌ نفوذ پیدا کرد و در وحدت مسلمانان نقش مهمی در آن ایفا نمود.